ΑΤΙΜΗ ΓΕΝΙΚΗ

Είναι πασίγνωστο ότι στην κοινή νεοελληνική η γενική πτώση, ιδιαίτερα μάλιστα η γενική πληθυντικού, έχει προβλήματα υγείας. Πολλά ουσιαστικά δεν τη σχηματίζουν καθόλου: λέμε, ξέρω γω, ένα καφεδάκι με τρεις ζάχαρες, αλλά ευτυχώς κανείς δεν σκέφτηκε μέχρι τώρα να πει *των ζαχαρών ή, ακόμα χειρότερα, *των ζαχάρεων (αν και ποτέ δεν ξέρεις τι γίνεται). Το ίδιο ισχύει, για παράδειγμα, με τις κότες, τις πάπιες, τις κατσίκες και λοιπά κατοικίδια. Το ίδιο ισχύει και για τις δυσώνυμες πισίνες, που η γενική τους δίνει λαβή για εύκολα αστεία. Ότι η γενική πληθυντικού υποχωρεί ατάκτως φαίνεται ξεκάθαρα στη διάλεκτο των αδελφών Κυπρίων, οι οποίοι την έχουν αντικαταστήσει με την αιτιατική: ο δρόμος τες φοινικούδες είναι ο δρόμος των φοινίκων στην παραλία της Λάρνακας· τα φυλάκια τους στρατιώτες θα πει τα φυλάκια των στρατιωτών· το σπίτι τους αρφούς μου σημαίνει το σπίτι των αδερφών μου· και πάει λέγοντας. Βέβαια, αυτού του τύπου η αιτιατική λειτουργεί μόνο στις περιπτώσεις όπου αντικαθιστά την κτητική γενική. Δεν μπορεί όμως να υποκαταστήσει τις υπόλοιπες λειτουργίες της γενικής. Γι’ αυτό και τα τελευταία χρόνια, με την επίδραση ασφαλώς και της κοινής νεοελληνικής που διατηρεί τη γενική πληθυντικού, έχουν αρχίσει και στην Κύπρο να σκαρώνουν ανήκουστες γενικές του τύπου των κοπέλων ή των καρέκλων, που τις χρησιμοποιούν αβέρτα κουβέρτα στον καθημερινό λόγο, συχνά μάλιστα και στον γραπτό. (Φίλος από το νησί μού έστειλε τις προάλλες απόσπασμα από τα πρακτικά της Συγκλήτου του εκεί Πανεπιστημίου, όπου γινόταν λόγος για «πολιτική αντικατάστασης καρέκλων»!)

Για τα προβλήματα της γενικής πληθυντικού έχουν γράψει πολλοί πολλά, και συνήθως καλά. Περιορίζομαι να παραπέμψω σε ένα άριστο, όπως πάντα, σημείωμα του Γιάννη Η. Χάρη, που θα το βρείτε εδώ. Ιδιαίτερα προβληματική κατηγορία αποτελεί η γενική πληθυντικού πολλών λόγιων λέξεων: όπως δείχνει ο ΓΗΧ, εύκολα λένε οι αρχαιόπληκτοι οι ζώσες γλώσσες, δύσκολα όμως θα πει κανείς των ζωσών γλωσσών. Δεν θυμάμαι πια σε τίνος σπουδαίου αρχαιολόγου το σύγγραμμα διάβασα εκείνο το εξαίσιο: των σεσηπότων σανίδων. Όποιος κι αν ήταν ο συγγραφέας, ήταν φανερό (αυτό το θυμάμαι καλά) ότι την καθαρεύουσα την έπαιζε στα δάχτυλα. Δεν του πήγε όμως η καρδιά (και σωστά!) να γράψει των σεσηπυιών σανίδων  — ο θεός να μας φυλάει! 

Διαβάζοντας το σημερινό φύλλο των Νέων (28-12-2007), έπεσα πάνω σ’ ένα μαργαριτάρι πρώτης τάξεως, που δείχνει ότι οι λατρεμένοι μου έλληνες δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν προβλήματα όχι μόνο με το θηλυκό των μετοχών, αλλά και με άλλες, πολύ πιο κοινόχρηστες λέξεις. Στο άρθρο της εφημερίδας, που με έβγαλε από τα ρούχα μου, γίνεται λόγος για κάποιον γάλλο συγγραφέα, ο οποίος έβγαλε εκατομμύρια μεταφέροντας στο χαρτί, και πουλώντας σε μορφή βιβλίου, τις ατάκες που άκουγε στα μπαρ απ’ τον έναν κι απ’ τον άλλον. «Έπειτα από είκοσι χρόνια», διαβάζω, ο εν λόγω συγγραφέας «έβγαλε τόμους, πούλησε 1,3 εκατομμύρια αντίτυπα κι έβγαλε το προφίλ της τάξης των πότηδων της Γαλλίας». Αντιπαρέρχομαι εκείνο το εκπάγλου αοριστίας «έβγαλε το προφίλ»· αντιπαρέρχομαι και τη βαρυστόμαχη συσσώρευση τριών γενικών («της τάξης των πότηδων της Γαλλίας»). Δεν μπορώ όμως να κλείσω τα μάτια σ’ εκείνο το απίθανο των πότηδων. Αν η καλή συντάκτρια ήθελε, καλά και ντε, να χρησιμοποιήσει το πότης στη γενική πληθυντικού, έπρεπε να γράψει των ποτών. Έλα όμως που οποιοσδήποτε ομιλητής της νεοελληνικής, αν είναι στα σύγκαλά του, θα εννοήσει το των ποτών ως γενική πληθυντικού του ποτού (τα ποτά, των ποτών) και όχι του πότη! Η δημοσιογράφος θα είχε αποφύγει την παγίδα, εάν είχε καταδεχτεί να γράψει των μπεκρήδων, που μπορεί να μην είναι ό,τι κομψότερο έχει πλάσει η ελληνική γλώσσα, είναι όμως αποδεκτό (ακόμα). Άλλωστε, εκείνο το πότηδων έχει πλαστεί αναμφίβολα με επίδραση του μπεκρήδων.

Ψιλά γράμματα, θα μου πείτε. Το δίχως άλλο. Το παράδειγμα που έδωσα είναι όμως κάθε άλλο παρά μεμονωμένο. Η προσκόλληση στον επιφανειακό λογιοτατισμό, ειδικά όταν συνδυάζεται με την παροιμιώδη γλωσσική αμεριμνησία των ελλήνων δημοσιογράφων, δεν οδηγεί απλώς σε μαργαριτάρια σαν κι αυτό που ανέφερα, αλλά και προκαλεί, όπως λένε οι μηχανικοί, δομικές βλάβες στον φέροντα οργανισμό της νεοελληνικής, που αγωνίζεται ακόμα, η καημενούλα, να αναδυθεί από δεκαετίες γλωσσικής υποτέλειας στην καθαρεύουσα.