DICTIONNAIRE DES IDEES REÇUES

Στα κατάλοιπα του Γουσταύου Φλωμπέρ βρέθηκαν, όπως είναι γνωστό, σημειώσεις για ένα «Λεξικό των παραδεκτών (ή κληρονομημένων) εννοιών», ένα Dictionnaire des idées reçues. Το ιδιόμορφο αυτό λεξικό καταλογογραφεί κοινοτοπίες, προκαταλήψεις, κλισέ, στερεότυπα, παγιωμένες απόψεις που αγκυλώνουν τη σκέψη.* Κάποιοι πιστεύουν ότι το Λεξικό αυτό ο Φλωμπέρ σκόπευε να το εντάξει στο Μπουβάρ και Πεκυσέ (Bouvard et Pécuchet), το τελευταίο μυθιστόρημά του, που έμεινε όμως μισοτέλειωτο.

Από κλισέ και αγκυλωμένη σκέψη άλλο τίποτα η σύγχρονος Ελλάς. Αρκεί να διαβάσει κανείς τις εφημερίδες της ή να ακούσει τα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. Ο Τιπούκειτός σας έκανε τον κόπο να καταγράψει μερικές από αυτές τις κοινοτοπίες που γεμίζουν τον λαμπρό ελληνικό αιθέρα. Πιστός όμως στην περικλεά (άντε, να χαρούν και οι αρχαϊσταί κομμάτι) τιπουκείτεια παράδοση των συνεργατικών ποστ, σας καλεί να συμπληρώσετε τον κατάλογο με ό,τι έχετε ευχαρίστηση. Άλλωστε, και το Λεξικό του Φλωμπέρ ίσως προοριζόταν να αποτελέσει το τελευταίο και κορυφαίο συνεταιρικό έργο του Μπουβάρ και του Πεκυσέ — αν και ελπίζω ότι εμείς είμαστε κομμάτι λιγότερο ηλίθιοι από το θρυλικό ζεύγος.

* Αντλώ από όσα γράφει ο Νίκος Δήμου στο οπισθόφυλλο του Ειρωνικού (Νεοελληνικού) Λεξικού του, το οποίο εγγράφεται στην παράδοση του Λεξικού του Φλωμπέρ.

Άγγλοι. Όλοι τους αδερφές. Βλ. και Αγγλίδες.
Αγγλίδες. Όλες άσχημες, γι’ αυτό κι οι Άγγλοι είναι αδερφές (βλ. και Άγγλοι).
Αδιαλλαξία. Πάντοτε τουρκική.
Αθήνα. Το ιοστεφές άστυ. Όταν το αποκαλείτε «νεφοσκεπές άστυ», δείχνετε σπινθηροβόλο πνεύμα.
Αλλοτρίωση. Βλ. «Σύγχρονος άνθρωπος», «τεχνολογία».
Άνθρωπος. Να λέτε άτομο, είναι πιο ψαγμένο.
Από. Εκ / εξ. Παραδείγματα: «ο ένας εκ των υπόπτων», «όσοι εξ ημών» κτλ.
Απόλυτος. Μπορείτε να το κοτσάρετε όπου να’ναι, κάνει καλή εντύπωση. Παραδείγματα: η απόλυτη ανατροπή (ενός αγώνα), η απόλυτη επικράτηση, η απόλυτη συνταγή (χρεωκοπίας), ο απόλυτος οδηγός / προορισμός (για τουρίστες) και φυσικά η απόλυτη ελληνίδα σταρ.
Αυλή. Να λέτε αύλειος χώρος.
Αυξάνω. Κλιμακώνω.
Βγαίνω. Εξέρχομαι.
Γεμίζω. Φτου κακά. Να λέτε πληρώνω. (Βλ. και καλύπτω)
Γἠπεδο. Αγωνιστικός χώρος.
Γίνομαι. Απαπαπαπά. Κανείς δεν «γίνεται» πια: όλοι καθίστανται. Βλ. και κάνω.
Δήλωση. Πάντοτε προκλητική, όταν προέρχεται από τούρκο ή πγδμίτη αξιωματούχο.
Διακοπές. Των πολιτικών, πάντοτε ολιγοήμερες.
Διακύβευμα. Κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς είναι. Να το χρησιμοποιείτε πάντως όσο θέλετε, για χόρταση είναι.
DNA. Διαδεδομένη γραφική ύλη. Η νίκη είναι γραμμένη στο DNA του Έλληνα· η απιστία/το χαμόγελο/ό,τι άλλο θέλετε είναι γραμμένο στο DNA μας. Δείτε και το ωραίο άρθρο του Δ. Σαραντάκου.
Δολοφόνος. Πάντοτε στυγερός.
Έγκλημα. Πάντοτε στυγερό, ειδεχθές ή αποτρόπαιο.
Έγκυρη. Κάνει ρίμα (και παρέα) με την έγκαιρη, ιδίως όταν πρόκειται για τηλεοπτική ενημέρωση.
Εθνική Ελλάδος. Η επίσημη αγαπημένη.
Ελληνικά. Η πλουσιότερη γλώσσα. Έχει πεντακόσα εκατομμύρια λέξεις. Η μητέρα όλων των γλωσσών. Εντυπωσιάστε τους φίλους σας με το τσιτάτο: «Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου».
Ελύτης. Ο ποιητής του Αιγαίου. Να έχετε πάντα δυο τρία τσιτάτα δικά του πρόχειρα, κάνουν καλή εντύπωση (πβ. και Ελληνικά).
Ενέργεια. Πάντοτε θετική ή αρνητική.
Εξάρχεια. Άβατο.
Επεισόδιο. Πάντοτε θερμό.
Ερημώνω. Ερημοποιώ.
Ερμηνευτές. Πάντοτε μαγεύουν το κοινό.
Ήθος. Κάνει ρίμα (και παρέα) με το «ύφος».
Θάνατος / πεθαίνω. Ανύπαρκτες λέξεις. Τώρα πια κανένας δεν πεθαίνει. Όλοι «φεύγουν» (πάντοτε σε εισαγωγικά) ή «σβήνουν» (αλλά μόνο στη γαλλομαθέστατη Ελευθεροτυπία). Οι Αρχιεπίσκοποι ενίοτε «εκδημούν», γίνονται «μακαριστοί», και το «σκήνωμά» τους εκτίθεται σε λαϊκό προσκύνημα. Αν είστε απλός ιερωμένος, το πολύ πολύ να κοιμηθείτε (ιδίως στο τρίτο ενικό του Αορίστου, εκοιμήθη).
Θεσσαλονίκη. Ερωτική πόλη. Νύμφη του Θερμαϊκού. Μεγάλη φτωχομάνα.
Θεωρώ. Νομίζω. Να το προτιμάτε, μπορεί να σας περάσουν για θεωρητικό.
Καβγάδες. Πάντοτε ομηρικοί.
Καλύπτω (θέση κτλ.). Είπαμε, ρε, να λέτε πληρώνω. (Βλ. και γεμίζω)
Κάνω. Μπανάλ ρήμα που πρέπει να αποφεύγεται πάση θυσία. Να λέτε «καθιστώ».
Καρμανιόλα. Οποιαδήποτε διάβαση ή διασταύρωση.
Καταστροφή. Πάντοτε βιβλική.
Καύση/καίγομαι. Ανύπαρκτες λέξεις. Τίποτα δεν καίγεται πια. Όλα «τυλίγονται στις φλόγες». (Δείτε και αυτό.) Βλ. και πυρκαγιά.
Κέρκυρα. Το νησί των Φαιάκων. (Έστω κι αν οι ομηρικοί Φαίακες σίγουρα δεν ζούσαν στην Κέρκυρα.)
Κλέφτης. Ανύπαρκτη λέξη. Δεν υπάρχουν κλέφτες, μονάχα επιτήδειοι.
Κοινό ποινικό δίκαιο. Εφεύρεση των ελλήνων πολιτευτών και των ελλήνων δημοσιογράφων. Ακόμα και ο παροιμιώδης πρωτοετής της νομικής θα σας πει ότι δεν υπάρχει «κοινό» ποινικό δίκαιο και ότι οι εγκληματίες του «κοινού» ποινικού δικαίου είναι, απλώς, οι κοινοί εγκληματίες.
Κόκκαλο. Βλ. μαχαίρι.
Κρήτη. Λεβεντογέννα. Λεβεντομάνα.
Κτήνος. Πάντοτε ανθρωπόμορφο.
Κύπρος. Μαρτυρική μεγαλόνησος. Το νησί της Αφροδίτης.
Κυρία/Μεγάλη Κυρία. Κυρία (με κεφαλαίο Κ) αποκαλούμε οποιαδήποτε παλιά δόξα του θεάτρου/κινηματογράφου/πενταγράμμου, κατά προτίμηση τις άνω των 65. Ακόμα καλύτερα: Μεγάλη Κυρία (του ελληνικού τραγουδιού κτλ.) Να μη συγχέεται με τη Ρεάλ Μαδρίτης ή τη Γιουβέντους.
Ληστές. Πάντοτε θρασύτατοι.
Μαχαίρι. Φτάνει πάντα στο κόκκαλο.
Μεταφορά (τραυματία). Θα εννοείτε ασφαλώς διακομιδή.
Μολώχ. Βαβυλωνιακός θεός της ασφάλτου.
Μπαίνω. Εισέρχομαι.
Ναρκωτικά. Η μάστιγα της εποχής μας.
Νοσταλγία. Νόστος
Ξεκαθαρίζω (ένα θέμα, λογαριασμούς κτλ.). Εκκαθαρίζω. Παράδειγμα: Εκκαθάριση λογαριασμών.
Όμορφος. Λέξη πασπαρτού, όπως κάποτε το υπέροχος· χρησιμοποιήστε την όπου να’ναι. Παραδείγματα: Να έχετε ένα όμορφο βράδυ. Με τον Μπάμπη έχουμε μια πολύ όμορφη σχέση. Να έχετε μια όμορφη σχολική χρονιά. Πήγαμε στο Αγρίνιο το σαββατοκύριακο και περάσαμε πολύ όμορφα.
Ποτάμι που ξεχειλίζει/Νερά που ξεχειλίζουν. Υπερχείλιση υδάτων.
Παίρνω. Λαμβάνω.
Προσπάθειες. Πάντοτε υπεράνθρωπες.
Πυρκαγιά (ή πυρκαϊά, αν δουλεύετε στο Βήμα). Να αποφεύγεται πάση θυσία. Να λέτε πύρινη κόλαση, πύρινος εφιάλτης ή πύρινα μέτωπα. Είναι πάντοτε η χειρότερη των τελευταίων χρόνων.
Σαν. Παλιά το χρησιμοποιούσαμε για συγκρίσεις και παρομοιώσεις, αλλά στη μετατζανετακοκαλλιόρειο γλωσσική περίοδο το μόριον εξέλιπε. Να χρησιμοποιείτε το ως σε όλες τις περιπτώσεις, δείχνει άνθρωπο υψηλής παιδείας. Παραδείγματα: έφυγε ως βολίδα, ως να του είχαν βάλει νέφτι· ο Πάγκαλος εμφανίστηκε ως ταύρος σε υαλοπωλείο (που θα πει ότι μεταμορφώθηκε κυριολεκτικά σε ταύρο, πράγμα που μάλλον δεν απέχει πολύ από την αλήθεια).
Σεισμός. Να λέτε Εγκέλαδος, δείχνει ότι ξέρετε μυθολογία.
Στέλνω. Αποστέλλω.
Σύγχρονος άνθρωπος. Αλλοτριωμένος.
Συμβαίνει, γίνεται κτλ.. Λαμβάνει χώρα. (Αυτός ο γαλλισμός δεν ξεριζώνεται με τίποτα.)
Συμμορία. Ανύπαρκτη λέξη. Συμμορίες δεν υπάρχουν, μονάχα κυκλώματα.
Ταραξίες. Κουκουλοφόροι, γνωστοί-άγνωστοι.
Τεκταινόμενα. Να αποκαλείτε έτσι τα γεγονότα, τα συμβάντα, έστω κι αν δεν υπάρχει υποψία ραδιουργίας. Δείχνει άνθρωπο καλλιεργημένο.
Τεχνολογία. Πάντοτε αλλοτριώνει.
Τραγούδι (ελαφρό, ελαφρολαϊκό, λαϊκό). Πεντάγραμμο. Παράδειγμα: Οι αστέρες του λαϊκού πενταγράμμου.
Τραυματίας. Αν είστε δημοσιογράφος, χώστε του το μαρκούτσι στη μούρη και ρωτήστε τον: «Πώς αισθάνεσθε;»
Τσαγανό. Λίγοι το έχουν — δηλαδή τουλάχιστον 154000 συμπατριώτες μας, αν κρίνω από τις γουγλιές.
Υπέροχος. Λέξη πασπαρτού, χρησιμοποιήστε την όπου μπορείτε. Παραδείγματα: Ο τάδε είναι ένας (sic) υπέροχος άνθρωπος· η Μαρινέλλα είναι υπέροχη ερμηνεύτρια· σας ευχαριστούμε πολύ, περάσαμε υπέροχα. Βλ. και φανταστικός.
Ύποπτος. Πάντοτε 45χρονος, 36χρονη, 63χρονος, αλλοδαπός κτλ.
Φανταστικός. Αφάνταστος. Παραδείγματα: φανταστικό πρόγραμμα, φανταστική δεξίωση, φανταστική παράσταση, ντυμένη φανταστικά.
Φως. Πάντα άπλετο.
Ως. Βλ. σαν.

Advertisement