Τον παλιό κακό καιρό, εκεί στα ογδοήκονταζ, όταν η νεοκαθαρεύουσα άρχιζε να σηκώνει κεφάλι, δήθεν σαν μειονοτική αντίδραση στην φτιαχτή δημοτική των Πασόκων (που ήταν πράγματι εκνευριστική), ορισμένοι γλωσσαμύντορες –θυμάμαι πρόχειρα τον Καλλιόρη και τον Τζανετάκο– έγραφαν ιερεμιάδες για γλωσσικά λάθη (αληθινά ή φανταστικά) που τα θεωρούσαν συμπτώματα γλωσσικού εκφυλισμού. Ένα από αυτά το ονόμαζαν «σανίτιδα», εννοώντας τη δήθεν παράχρηση του σαν στη θέση του «σωστού» ως. Το σαν, μας έλεγαν, δηλώνει αυστηρά παρομοίωση, σύγκριση ανάμεσα σε δύο μερικώς όμοια πράγματα· ενώ το ως ιδιότητα, αληθινή και παραδεκτή. Έτσι, πάντα σύμφωνα με τους γλωσσαμύντορες, ο γιατρός που έλεγε στον ασθενή του «Εγώ σαν γιατρός σου σε συμβουλεύω να κόψεις το τσιγάρο» αποποιούνταν αυτόχρημα την ιδιότητα του γιατρού: αν δεν ήθελε να τον ξωπετάξει ο Ιατρικός Σύλλογος, έπρεπε να λέει «Εγώ ως γιατρός σου…»
Το κόλπο έπιασε, κυρίως ανάμεσα στους δημοσιογράφους, στους οποίους ως γνωστόν αρέσουν οι λεπτές διακρίσεις, κι έτσι σήμερα το σαν έχει εξοβελιστεί από τα κείμενα των γραφιάδων που σέβονται τον εαυτό τους. Εννοώ ότι (όπως έχω γράψει και εδώ) κανένας πια δεν χρησιμοποιεί το σαν, ακόμα κι όταν (σύμφωνα με τους γλωσσαμύντορες) η χρήση του θα ήταν επιβεβλημένη. Για το θέμα έχει γράψει μερικά πολύ νόστιμα ο Νίκος Σαραντάκος στον «Δωδεκάλογο της νεοκαθαρεύουσας»:
Η τρίτη επικίνδυνη ασθένεια, εξίσου διαδεδομένη, είναι η γενικευμένη ωσεοπάθεια. Ο ασθενής αναπτύσσει αλλεργία στο «σαν», και το αντικαθιστά παντού με το «ως» ή, σε ήπια μορφή, με το «ωσάν». Στις βαρύτατες μορφές της, που δεν έχουν τεκμηριωθεί αρκετά, ο ασθενής μετονομάζει το Σαν Φραντσίσκο σε Ως Φραντσίσκο. Για την αντιμετώπιση της ασθένειας αυτής κάποιοι χορηγούν στους ασθενείς δισκία λεπτών διακρίσεων, τα οποία όμως η σύγχρονη έρευνα θεωρεί αναποτελεσματικά. Πάντως, όταν κάποιος οπαδός του γλαφυρού λόγου πει την πάτησα ως ζώον, μπορείτε να τον συγχαρείτε για την αυτογνωσία του.
Θυμήθηκα την παλιά τούτη συζήτηση σήμερα, διαβάζοντας (ναι, είμαι μαζοχιστής με τη βούλα) ένα άρθρο στο Βήμα για τα γεγονότα της Συρίας. Ο τίτλος του άρθρου συνδυάζει κομψεπίκομψα την ωσεοπάθεια με την πολυαγαπημένη μου κατάχρηση των εισαγωγικών:
ΟΗΕ: Οι καθεστωτικοί στη Συρία χρησιμοποιούν παιδιά ως «ασπίδες»
Από τη μιά, τρόμος μπροστά στο σαν, από την άλλη τρόμος μπροστά στη μεταφορά (horror metaphorae το έλεγα άλλοτε, δείτε κι εδώ): το αποτέλεσμα ήταν ένας τίτλος που δείχνει, εύγλωττα και επιγραμματικά, πόσο άτρωτη είναι η νεοκαθαρεύουσα στην ακαλαισθησία. Το μόνο που είχε να κάνει ο τιτλατζής ήταν να αντικαταστήσει εκείνο το αδικιωρισμένο το ως με ένα απλό και ωραίο σαν: αν μη τι άλλο, θα είχε ξεφορτωθεί και τα φριχτά εισαγωγικά του «ασπίδες».
Ο ΤΙΠΟΥΚΕΙΤΟΣ ΞΑΝΑΧΤΥΠΑ 