ΑΠΝΕΥΜΑΤΙΣΤΟΙ!

Με πρόλαβε ο Γιάννης Χάρης, αλλά δεν αντέχω, θα το πω κι εγώ το λογάκι μου. Διαβάζω, ο μαζόχας, την καθ᾽ έξιν υπεροπτική Πανδώρα, στο σημερινό Βήμα (20 Ιαν 2008). Τι γράφει η ανδρόβουλος γυνή; «Συμπεραίνω ότι τα παιδιά χρειάζονται επειγόντως μια πενθήμερη – δηλαδή αυτό που μετά την κατάργηση των πνευμάτων το λέμε πενταήμερη». Μώρε, μώρε, οποία κατάπτωσις! Άκου εκεί πενταήμερη! Υποθέτω ότι η εμπνεύματος Πανδώρα, όταν είναι στα ντουζένια της, διαβάζει, για να ξεσκάσει, το Δεχήμερον του Βοκκακκίου.

Read Full Post »

ΕΛΕΟΣ ΠΙΑ ΜΕ ΤΟ ΕΩΛΟΣ!

Απντέιτ: Στα σχόλια ο Τιπούκειτος ανακαλεί κάποιες από τις θέσεις που εκφράζονται εδώ. Ευχαριστίες θερμές στον Νίκο Σαραντάκο για τις υποδείξεις του.

Η λέξη έωλος έχει απασχολήσει τους συμφιλολογούντες της μπλογκόσφαιρας κυρίως για την ορθογραφία της. Ελπίζω ότι έχει γίνει πια σαφές πως η γραφή που προτείνει το Λεξικό Μπαμπινιώτη (αίολος, από το αρχαίο αἰόλος, «πολύχρωμος, κατάστικτος, παρδαλός», με επίδραση δήθεν του Αίολος) ανήκει στη σφαίρα της ψευδοεπιστημονικής φαντασίας. Η λέξη ἕωλος (μάλλον από το ἕως, «αυγή, ξημέρωμα») σήμαινε ήδη στην κλασική ελληνική μπαγιάτικος, πεπαλαιωμένος, παλιομοδίτικος και τα συναφή. Πρόσφατον καὶ νέον ὕδωρ τὸ ὑόμενον, ἕωλον δὲ καὶ παλαιὸν τὸ λιμναῖον, διαβάζουμε στους αρχαίους γραμματικούς, ενώ ο Πορφύριος χρησιμοποιεί τη λέξη μεταφορικά (όπως κι εμείς σήμερα δηλαδή): ἕωλα σοφισμάτια. Όταν λοιπόν μιλάμε για έωλα επιχειρήματα, εννοούμε παλιοκαιρισμένα, τετριμμένα επιχειρήματα, που τα ᾽χουμε ακούσει χιλιάδες φορές και τα ᾽χουμε βαρεθεί.

Επειδή λοιπόν κινδυνεύει και το δικό μου κείμενο να γίνει έωλο, σταματάω εδώ τα ορθογραφικά και περνάω στα σημασιολογικά. Όλο και περισσότερο τον τελευταίο καιρό βλέπουμε το έωλος να χρησιμοποιείται με τη σημασία του ανυπόστατου. «Κρυφτούλι Μαξίμου πίσω από ένα έωλο απόρρητο», διαβάζω λογουχάρη στη σημερινή Ελευθεροτυπία (8 Ιαν 2008). Προφανώς η συντάκτρια του κειμένου θέλει να πει ότι το απόρρητο που επικαλείται η κυβέρνηση για να μην αποκαλύψει το περιεχόμενο του γνωστού ντιβιντί δεν υφίσταται, είναι ανυπόστατο, δεν έχει νομική βάση. Εξίσου προφανώς, η χρήση του έωλος εδωπέρα είναι πλημμελής: η δημοσιογράφος δεν θέλει να πει ότι τα επιχειρήματα της κυβέρνησης είναι πολυκαιρισμένα ή χιλιοειπωμένα, αλλά ότι είναι απλώς αβάσιμα.

Δεν ξέρω αν πρόκειται για δική μου μονομανία, έχω όμως την εντύπωση ότι η τέτοια χρήση του έωλος υποκρύπτει, για άλλη μια φορά, γλωσσικό ακκισμό. Το αβάσιμος, ακόμη και το ανυπόστατος είναι λέξεις περισσότερο κοινόχρηστες από το έωλος. Όπερ έδει δείξαι: βάζοντας το έωλος για γαρνιτούρα, και μάλιστα σε τίτλο άρθρου, παράγουμε δήθεν υψηλόν ύφος. Κούνια που μας κούναγε.

Read Full Post »