ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΟΘΟΝΗ ΣΤΟ ΛΕΞΙΚΟ

Οι τρόποι με τους οποίους εμπλουτίζεται το λεξιλόγιο μιας γλώσσας είναι πολυαριθμότατοι. Οι τεχνικοί όροι (που τώρα πια εισάγονται, ως μεταφραστικά δάνεια ή αμετάφραστοι, από ξένες γλώσσες, ως επί το πλείστον τα αγγλικά) ή γενικότερα η ορολογία των τεχνών και των επιστημών ανήκουν μάλλον στις στις συνηθέστερες και πιο προβλέψιμες κατηγορίες νέων λέξεων. Ωστόσο, η πολιτογράφηση νέων λέξεων γίνεται και από πηγές περισσότερο απρόβλεπτες. Μία από αυτές υφίσταται μόνο την τελευταία εκατονταετία: εννοώ τον κινηματογράφο. Αρκετές λέξεις ή εκφράσεις της καθημερινής ομιλίας έχουν την καταγωγή τους σε συγκεκριμένες κινηματογραφικές ταινίες ή στον τρόπο με τον οποίο ντύνονταν ή ξυρίζονταν οι αστέρες του σινεμά.

Read Full Post »

ΠΙΣΩ ΑΠ’ ΤΙΣ ΓΡΑΜΜΕΣ: ΜΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ (ΨΕΥΔΟ)ΑΓΓΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

Εδώ και αρκετά χρόνια, κυρίως στη δημοσιογραφική γλώσσα (ο Ευαγγελάτος, ας πούμε, του δίνει και καταλαβαίνει) χρησιμοποιείται συχνά η έκφραση «διαβάζω πίσω απ’ τις γραμμές». Αν καταλαβαίνω καλά, σημαίνει «αντιλαμβάνομαι όσα ένα κείμενο υπονοεί αλλά δεν λέει ρητά», «εντοπίζω τις κρυμμένες σκοπιμότητες μιας δήλωσης» και τα όμοια.

Read Full Post »

ΕΙΠΑ ΞΕΙΠΑ: «ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ»

Δεν πρόλαβε να στεγνώσει το ψηφιακό μελάνι στο προηγούμενο, αποχαιρετιστήριο και δακρύβρεχτο ποστάκιον, και να’σου πάλι ο διάολος ο φιλολογικός που έρχεται και με τσιγκλάει.

Σκεφτόμουνα το λοιπόν τη νεοελληνική φράση «φορολογικός παράδεισος», που δηλώνει κράτη ή ανεξάρτητες περιοχές με εξαιρετικά ευνοϊκές φορολογικές ρυθμίσεις — νομιμοφανείς πάντα, άρα και ηθικές (κατά Βουλγαράκην). Η φράση αυτή προήλθε από παρανόηση της αντίστοιχης αγγλικής, που είναι tax haven. Αλλά tax haven δεν σημαίνει «φορολογικός παράδεισος», παρά «φορολογικό απάγκιο», «φορολογικό καταφύγιο». Οι λέξεις haven (καταφύγιο, λιμάνι) και heaven (παράδεισος) μοιάζουν πολύ στα Αγγλικά, πράγμα που εξηγεί και την παρανόηση. Ο όρος όμως «φορολογικός παράδεισος» έχει πια καθιερωθεί, είναι και πολύ εκφραστικός, οπότε δεν υπάρχει λόγος να τον αλλάξουμε.

Αναρωτιόμουνα αν υπάρχουν κι άλλοι τέτοιοι τεχνικοί όροι ή εκφράσεις στα ελληνικά που προέκυψαν από παρανόηση αντίστοιχων ξένων όρων ή εκφράσεων. Η κούτρα μου δεν κατεβάζει ψείρες εν προκειμένω, αλλά θα δεχτεί ευχαρίστως τις δικές σας!

Read Full Post »

ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ: ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

Ενημερώνω την πολυπληθή και εκλεκτή πελατεία του ιστολογίου ότι το παλιότερο ποστάκι για τους γαλλισμούς της ελληνικής ανανεώνεται διαρκώς και έχει εμπλουτιστεί σημαντικά από τον καιρό που το πρωτανέβασα. Τελευταία, ο αγαπητός Nick Nicholas είχε την καλοσύνη (< il a eu l’amabilité) να μου στείλει παραδείγματα γαλλισμών από το ακριβοθώρητο βιβλίο του Ν. Κοντοσόπουλου, L’influence du français sur le grec: Emprunts lexicaux et calques phraséologiques (Αθήνα 1978). Τον ευχαριστώ θερμότατα και προσκαλώ κι άλλους φίλους να μου στείλουν προσθήκες και διορθώσεις!

Read Full Post »

ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ, Ή: ΓΑΛΛΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

Το λοιπόν, συνέλληνες, επειδή έχω βαρεθεί να μονολογώ –και κυρίως επειδή θα με έχετε βαρεθεί κι εσείς, το δίχως άλλο– σκέφτηκα να το κάνω λίγο πιο ιντεράκτιβ το ευλόγιον, να μπει βασικός μέτοχος και ο αναγνώστης, να γίνει λίγο νταλαβέρι γλωσσοφιλολογικό.

Read Full Post »